عاشورا و تقويم شمسي
يا رب العالمين
اين نوشته تکميلي نوشته مطابقت سال قمري و شمسي است که از سايت باشگاه جام نقل شده است
مقدمه
يکي از مسائل بحث برانگير و مورد تحقيق بسياري از افراد (خصوصا مسلمانان ) ، مسئلة انطباق تاريخهاي قمري و شمسي بر يکديگر است. زيرا تاريخچة وقايع تاريخي اسلام بر مبناي تقويم قمري بيان شده و در بعضي موارد براي ما شايد مهم است که بدانيم هر يک از اين تاريخها بر چه تاريخ شمسي منطبق است؟ مثلا واقعة عاشورا در کدام فصل سال و به عبارت دقيق تر در کدام تاريخ شمسي روي داده است؟ بررسي اين مسئل چند راه حل دارد که عبارتند از : روش بررسي تاريخي و روايتي ، روش محاسبات تقريبي، روش محاسبات دقيق نجومي و ... .
با توجه به اينکه در گذشته محاسبات مربوط به تقويم، خيلي دقيق نبوده است و روشهاي محاسباتي و مشاهداتي براي تعيين روز اول و آخر ماه هاي قمري با روشهاي کنوني تفاوت داشته است، روشهاي محاسبات دقيق نجومي منجر به جوابهايي مي شوند که از نظر انطباق بر تقويم هاي فعلي دقيق و بدون خطا مي باشند . اما از نظر بررسي تاريخي و روايتي ممکن است اختلاف داشته باشد. اين اختلاف يکي از لحاظ سنديت تاريخي و روايتي است و ديگري اختلاف روشهاي تعيين تقويم در گذشته و حال است. لذا هر گونه اختلاف بين محاسبات دقيق بر اساس روشهاي فعلي و بررسي هاي تاريخي و روايتي امري طبيعي است اما اين اختلاف حدي دارد . از نظر بررسي هاي نجومي و اختلافات تقويم، حداکثر اختلاف نمي تواند از روز در نتايج محاسبات بيشتر باشد (3 روز براي اصلاح تقويم گريگوري در زمان صدر اسلام و 2 روز براي اصلاح تقويم قمري ناشي از هلالهاي بحراني که بعدا توضيح داده خواهند شد (
از طرفي تقويم هجري قمري بر مبناي رؤيت هلال پايه گذاري شده است. در نتيجه مشکلات زيادي براي محاسبة دقيق تبديل قمري به شمسي وجود دارد. زيرا پريود و دورة زماني دقيقي براي هلالهاي ماه نو وجود ندارد. از طرفي در گذشته رؤيت هلال با چشم مسلح امکان پذير نبوده است و با پيشرفت علم آنرا مبناي تعيين اول ماه قرار داده اند که خود اختلاف گذشته و حال را مي رساند. در اين مقاله ابتدا با انواع تقويم ميلادي آشنا مي شويم و سپس تقويم هجري قمري و در ادامه روش محاسبات تقريبي و روش محاسبات دقيق نجومي و نتايج حاصله از تبديل قمري به شمسي بيان مي شوند. در آخر بررسي مسائل تاريخي وروايتي از اين موضوع نيز آمده است .
2. بررسي تقويم هاي ميلادي
روز شماري و تقويم و نگهداري آن يکي از مسائل حساس براي بيان وقايع تاريخي بر حسب پارامتر زمان مي باشد. يک تقويم دقيق بايد بر اساس دورة تناوب حرکت زمين بدور خورشيد صورت بگيرد تا گذشت زمان بر اساس يکي از وقايع طبيعي يعني فصول بدون تغيير ثابت بماند. يعني شروع فصل بهار هميشه شروع سال باشد . شروع فصل بهار با يک پديدة نجومي روبروست. يعني زمين به نقطه اي از مسير خود مي رسد که در آن نقطه طول شب و طول روز در تمام نفاط کرة زمين با هم برابر و برابر با 12 ساعت است. که به آن، نقطة اعتدال بهاري (يا وِرنال Vernal ) مي گوييم .
پريود زماني سال اعتدالي را 2422/365 روز خورشيدي تعيين کرده اند که محاسبات تقويم شمسي بر اين اساس مي باشد(که دقيق ترين تقويم موجود مي باشد). اما در تقويم ميلادي، در گذشته هاي دور از مقدار دقيق اين پريود آگاهي وجود نداشت و باعث مي شد اثرات ناديده گرفتن اعشار آن به عقب افتادگي بهار و يا جلو افتادگي آن منجر شود. يعني در تقويم ميلادي بايد اول فروردين همواره 21 مارس اتفاق بيافتد. لذا انواع تقويم ميلادي بوجود آمده است که اکنون يکي از تقويم¬هاي دقيق ميلادي را در بدست آورده اند .
الف) تقويم اوليه : مصري هاي قديم سال را 365 روز در نظر مي گرفتند. در نتيجه هر 4 سال اول بهار (اول فروردين) يک روز زودتر از طبيعت، در تقويم اعلام مي شد. يعني بعد از 4 سال 22 مارس و بعد از 8 سال 23 مارس ، اول بهار اعلام مي¬شده است .
ب) تقويم ژولين : 45 سال قبل از ميلاد در زمان ژول سزار، براي رفع مشکل فوق قيصر روم به يکي از منجمين اسکندريه (سوسيژن) پيشنهاد کرد سال را 25/365 روز در نظر بگيرند. در نتجيه در هر چهار سال، سه سال 365 روز و يکسال 366 روز (سال کبيسه) در نظر گرفته مي شد که اعمال يک روز سال کبيسه به ماه فوريه صورت گرفته و اين نوع تقويم به تقويم ژولين معروف شده است. اين تغيير هم خيلي دقيق نبود. زيرا سال به اندازة 0078/0 روز از سال واقعي بزرگتر بود. در نتيجه هر 128 سال، اول بهار (اول فروردين) يک روز ديرتر از طبيعت، در تقويم اعلام مي شد. يعني بعد از 128 سال 20 مارس و بعد از 256 سال 19 مارس اول بهار اعلام مي شده است .
ج) تقويم گريگوري : در سال 1582 ميلادي، اول فروردين برابر با 11 مارس قرار گرفت. در نتيجه براي رفع اين مشکل اسقف اعظم گريگور (پاپ) سيزدهم، ده روز را از تقويم حذف کرد و قرار شد در هر 400 سال 97 سال کبيسة 366 روز و بقيه را سال معمولي در نظر بگيرند. يعني طول سال را 2425/365 روز( ) در نظر گرفت. اين تغيير هم خيلي دقيق نبود. زيرا به اندازة 0003/0 روز از سال واقعي بزرگتر بود. در نتيجه هر 3330 سال ( ) ، اول بهار (اول فروردين) يک روز ديرتر از طبيعت، در تقويم اعلام مي شود. يعني در سال 4900ميلادي 20 مارس اول بهار خواهد بود. لذا از بعد از سال 1582 ميلادي به بعد، براي تبديل تاريخهاي ميلادي و شمسي به يکديگر اختلافي پيش نمي آيد. اما قبل از اين تاريخ بايد تصحيح زير را حساب نمود و به تاريخ شمسي اضافه نمود(علامت کروشه براي محاسبة جزء صحيح مي باشد) :
براي مثال اين مقدار تصحيح در 11 مارس سال 1582 برابر با 10 روز خواهد بود . مي دانيم که در حال حاضر، 11 مارس برابر با 20 اسفند است. از آنجايي که اين تاريخ ميلادي قبل از 21 مارس 1582 مي باشد پس بايد تصحيح را اعمال نمود. يعني عدد 10 را با 20 اسفند جمع مي کنيم و 1 فروردين بدست مي آيد . اين مقدار تصحيح براي سال 680 ميلادي (سال شهادت امام حسين (ع) ) برابر با 3 روز بدست مي آيد :
3. تقويم هجري قمري
همانطور که گفته شد تقويم هجري قمري بر مبناي رؤيت هلال پايه گذاري شده است. در نتيجه مشکلات زيادي براي محاسبة دقيق تقويم قمري وجود دارد. زيرا پريود دقيقي براي هلالهاي ماه نو وجود ندارد. بطور متوسط هر ماه قمري 29 روز و12 ساعت و 44 دقيقه و 5/2 ثانيه طول مي کشد (مقادير واقعي مي تواند کمتر يا بيشتر از اين مقدار باشد که بستگي به مدار ماه و تأثيرات جاذبي و گرانشي زمين، خورشيد و ديگر سيارات بر کره ماه دارد). در نتيجه با ضرب کردن اين عدد در 12 ماه، يکسال قمري بطور متوسط 354 روز و 8 ساعت و 48 دقيقه و 30 ثانيه بدست مي آيد (مقادير واقعي سال قمري نيز مي تواند کمتر يا بيشتر از اين مقدار باشد) .
يعني سال قمري بطور متوسط به اندازة 10 روز و 21 ساعت و 16 ثانيه از سال شمسي کوتاه تر است. مسلمين در زمان خلافت عمر مبدأ تاريخ قمري را روز اول محرم سالي که پيامبر اکرم (ص) به مدينه هجرت نمودند، قرار دادند. در تقويم قمري سال قمري را 354 روز در نظر گرفته و تقريبا هر سه سال آنرا 355 روز در نظر مي گيرند که اعمال آن معمولاً در ماه ذيحجه ويا ماه هاي بحراني صورت مي گيرد. بدين ترتيب محاسبات نجومي نشان مي دهد که در سالهاي 2 ، 5 ، 7 ، 10 ، 13 ، 15 ، 21 ، 24 ، 29 قمري و ... ، سالهاي کبيسة قمري 355 روزه اعمال شده است .
4. محاسبات تقريبي تبديل قمري به شمسي
در سال 1381، اول فروردين برابر با 6 محرم 1423 بوده است. و اختلاف سال شمسي و قمري برابر با 42 سال مي باشد. که در مواردي براي تبديل سال شمسي به سال قمري و بالعکس مي توان نوشت :
ويعني بطور تقريبي هر 33 سال شمسي برابر با 34 سال قمري است. به عبارت ديگر هر 33 سال شمسي، محرم در فروردين ماه خواهد بود و شروع سال قمري و شمسي با هم خواهند بود. اکنون مي توان سال شمسي را بر33 تقسيم کرده و سپس با سال شمسي جمع کنيم تا سال قمري بدست آيد. ويا سال قمري را بر34 تقسيم کرده و از سال قمري کم کنيم تا سال شمسي بدست آيد. براي مثال سال 61 قمري برابر با سال 59 شمسي بدست مي آيد .
براي تبديل روز و ماه قمري به شمسي و بالعکس مي توان بطور تقريبي تعداد روزهاي گذشته شده از يک تاريخ قمري را تا تاريخ فعلي محاسبه نمود و با سال شمسي همان تاريخ مقايسه کرده و سپس بصورت رجوعي، ميزان عقب افتادگي را محاسبه کرد. براي مثال در سال 1384، سه شنبه 11 بهمن برابر با اول محرم 1427 مي باشد. بطور تقريبي اول محرم سال 61 قمري برابر با چه تاريخ شمسي است؟
تعداد سال گذشتة قمري برابر با سال مي باشد. در نتيجه تعداد روز را محاسبه مي کنيم :
يعني 484065 روز بين دو تاريخ فاصله است(از اول محرم 61 تا اول محرم 1427). اکنون اين عدد را بر سال شمسي تقسيم مي کنيم :
و يا 1325 سال و 119 روز با تاريخ فعلي اختلاف دارد. پس 59=1325-1384 و بايد 119 روز قبل از 11 بهمن را بدست آورد. 11 روز بهمن+ 30 روز دي + 30 روز آذر + 30 روز آبان + 18 روز مهر برابر با 119 روز مي شود پس 12 اُم مهرماه برابر 1 محرم سال 61 محاسبه مي شود. اکنون براي محاسبة روز هفته مي توان تعداد روزها را بر هفت تقسيم نمود و اعشار آنرا در عدد هفت ضرب کرده و جواب را از شماره روز هفته در تاريخ معلوم کم مي کنيم. در مثال فوق خواهيم داشت :
چون در تاريخ معلوم، 11 بهمن برابر با سه شنبه است، پس يک روز از آن کم مي کنيم تا روز 12 مهر سال 59 بدست آيد. يعني روز 12 مهر سال 59، دوشنبه بوده است .
5. روش محاسبات دقيق نجومي براي تبديل تاريخ قمري به تاريخ شمسي
در اين روش با توجه به محاسبات معمول مدار ماه و در نظر گرفتن کلية اثرات ممکن روي مدار ماه از جمله تأثيرات جاذبي و گرانشي سيارات و خورشيد و زمين و اثرات حرکات پرسيشن و نوتيشن محور دوراني زمين، بطور دقيق مي توان زمان عبور ماه را از صفحة شامل زمين و خورشيد محاسبه نمود. که به اين زمان، زمان مقارنة ماه و خورشيد مي گويند. روز اول ماه را مي توان با در نظر گرفتن شرايط بحراني هلال حداکثر تا دو روز بعد از اين تاريخ در نظر گرفت (بر اساس بررسي مقدار پارامترهاي رؤيت پذيري رؤيت هلال در زمان غروب خورشيد يک محل ).
مقارنة ماه محرم سال 61 در تاريخ 28 سپتامبر سال 680 ميلادي، ساعت 17 و 7 دقيقه بر حسب زمان محلي عربستان (مکه و مدينه) محاسبه مي شود. با توجه به بحراني بودن اين هلال در عربستان، بر اساس اکثر معيارهاي فعلي رؤيت هلال، احتمال رؤيت (با چشم غير مسلح) در 29 سپتامبر در عربستان وجود داشته اما در عراق (کربلا) رؤيت هلال منتفي بوده است و رؤيت به 30 ام سپتامبر موکول مي شود. در نتيجه اول اکتبر سال 680 ميلادي برابر با اول محرم سال 61 هجري قمري در عراق است. اما براي تبديل به تاريخ هجري شمسي، در حال حاضر اول اکتبر برابر با 9 مهر ماه است. قبلا بيان کرديم به لحاظ تصحيح گريگوري در تقويم ميلادي در سالهاي قبل از 1582 ميلادي، بايد در سال 680 ميلادي 3 روز آنرا تصحيح کنيم. در نتيجه اول اکتبر 680 برابر با 12 مهرماه است نه 9 مهر ماه .
از طرفي روز ژولين، تعداد روزهاي گذشته از مبدا تاريخ ژولين را نشان مي دهد و از تقويم هاي دقيق محسوب مي شود. اگر روز ژولين اول محرم 61 و روز ژولين اول محرم 1427 را پس از محاسبه از هم کم کنيم ، تعداد روزهاي گذشته شده بين اين دو تاريخ بدست مي¬آيد :
اکنون براي محاسبة روز هفته مي توان تعداد روزها را بر هفت تقسيم نمود . اعشار آنرا در هفت ضرب کرده و جواب را از شماره روز هفته در تاريخ معلوم کم مي کنيم. در مثال فوق خواهيم داشت :
چون در تاريخ معلوم 11 بهمن برابر با سه شنبه است، پس يک روز از سه شنبه کم مي کنيم تا روز هفتة 12 مهر سال 59 ، دوشنبه بدست آيد. به همين ترتيب، محاسبات مشابه انجام شده است که نتايج و خلاصة محاسبات را در جدول شمارة يک، جدول شمارة 2 و جدول شمارة 3 مي بينيد .
جدول شمارة 1 : مبدأ تاريخ هجري قمري، هجرت پيامبراکرم به مدينه و اول محرم سال 61
مطابقت با تقويم هجري شمسي زمان مقارنه ماه با خورشيد
روز اول ماه قمري تاريخ شمسي روز هفته تاريخ ميلادي زمان روز ژولين تاريخ ميلادي
1 اول محرم سال اول قمري 14/7/622 9 و 31 دقيقه 7/1948439 16/7/622 28 تير سال 1 دوشنبه
2 اول ربيع الاول سال اول 11/9/622 4 و 25 دقيقه 7/1948498 13/9/622 25 شهريور 1 دوشنبه
3 اول محرم سال 61 قمري 28/9/680 17 و 7 دقيقه 7/1969701 1/10/680 12 مهر 59 دوشنبه
جدول شمارة 2 : مطابقت وقايع تاريخي قمري اسلام قبل از واقعة عاشورا با تقويم شمسي
واقعة تاريخي تاريخ قمري روز ژولين تاريخ ميلادي روز هفته تاريخ شمسي شمارة ماه
ازدواج امام علي وحضرت فاطمه 1 ذيحجه سال 2 7/1949118 25/5/624 جمعه 7 خرداد سال 3 16061 -
ولادت امام حسن (ع) 15 رمضان سال 3 7/1949397 28/2/625 پنجشنبه 12 اسفند 3 16052 -
ولادت امام حسين (ع) سوم شعبان سال 4 7/1949711 8/1/626 چهارشنبه 21 دي 4 16041 -
ولادت حضرت زينب (س) 5 جمادي الاول 5 7/1949978 2/10/626 پنجشنبه 13 مهر 5 16032 -
واقعة غديرخم 18 ذيحجه سال 10 7/1951970 16/3/632 دوشنبه 28 اسفند 10 15965 -
رحلت پيامبر (ص) 28 صفر سال 11 7/1952040 25/5/632 دوشنبه 7 خرداد 11 15963 -
شهادت حضرت فاطمه (س) 13 جمادي الاول 11 7/1952113 6/8/632 پنجشنبه 18 مرداد 11 15960 -
شهادت حضرت فاطمه (س) 3 جمادي الثاني 11 7/1952130 25/8/632 يکشنبه 6 شهريور 11 15959 -
ولادت حضرت ابوالفضل 4 شعبان سال 26 7/1957508 15/5/647 سه شنبه 28 ارديبهشت26 15777 -
ولادت حضرت علي اکبر 11 شعبان سال 33 7/1959996 7/3/654 جمعه 19 اسفند 32 15693 -
ولادت امام سجاد (ع) 5 شعبان سال 38 7/1961761 5/1/659 شنبه 18 دي 37 15633 -
شهادت حضرت علي(ع) 21 رمضان سال 40 7/1962516 29/1/661 جمعه 12 بهمن 39 15608 -
شهادت امام حسن (ع) 28 صفر سال 50 7/1965859 26/3/670 سه شنبه 9 فروردين 49 15495 -
ولادت امام باقر (ع) 1 رجب سال 57 7/1968460 9/5/677 شنبه 22 ارديبهشت56 15406 -
همچنين محاسبات دقيق نجومي ديگر انجام شده است که پديده هاي نجومي براي محرم سال 61 و در مکاني با مختصات شهر کربلا در زير بدست آمده است :
- در اول محرم سال 61 فاصلة زمين تا خورشيد، دقيقا برابر با يک واحد نجومي بوده است (626/149 ميليون کيلومتر) و فاصلة کره ماه تا زمين در اوج خود يعني 406000 کيلومتري قرار داشته است .
- ساعت 15 و 15 دقيقة بعد از ظهر روز تاسوعا (نهم محرم سال 61)، ماه از آزيموت 112 درجه در کربلا با فاز 77 درصد روشنايي طلوع مي کند(يعني از حدود موقعيت اردوگاه عمر بن سعد و حوالي شط فرات نسبت به ناظري در خيمگاه امام حسين (ع) ماه طلوع مي کند). و 55 دقيقه بامداد عاشورا با فاز 81 درصد روشنايي، غروب مي کند و آسمان کربلا کاملا تيره و تار مي گردد .
- طلوع سياره زهره در روز عاشورا (10 محرم سال61) 3 ساعت قبل از طلوع خورشيد و دو ساعت بعد از غروب ماه در ساعت 3 بامداد اتفاق افتاده است .
- خورشيد ساعت 6 و 7 دقيقة صبح عاشورا از آزيموت 99 درجه (حدود شرق) در کربلا طلوع مي کند. و در ساعت 17 و 30 دقيقه غروب آن در آزيموت 5/260 درجه (در پشت خيمگاه سوخته امام حسين ع) اتفاق مي افتد .
- ماه در ساعت 12 ظهر روز اول محرم سال 61 وارد صورت فلکي عقرب مي شود. و ساعت 18 روز سوم محرم با ورود ماه به صورت فلکي قوس، از صورت فلکي عقرب خارج مي شود. ماه از روز 6 تا 8 محرم در صورت فلکي جدي قرار دارد و سپس تا روز 12 اُم محرم در صورت فلکي دلو قرار گرفته است .
- پديدة نجومي بسيار مهمي که اتفاق مي افتد در روز 6 محرم مي باشد. در ساعت حدود 18 ماه از فاصلة کمتر از 1 درجة جنوب سيارات نپتون و مشتري (که کنار يکديگر قرار دارند) عبور مي کند .
- در ابتداي رمضان سال 60 قمري خورشيد مي گيرد و در نيمة رمضان نيز ماه بطور کامل خسوف مي کند .
- در ابتداي ربيع الاول سال 61 قمري خورشيد مي گيرد و در نيمة ربيع الاول نيز ماه بطور کامل خسوف مي کند .
- بر اساس اين محاسبات، امام حسين در روز چهار شنبه بدنيا آمده اند و در روز چهار شنبه به شهادت رسيده اند .
جدول شمارة 3 : مطابقت تاريخ قمري واقايع عاشورا با تقويم شمسي
واقعة تاريخي تاريخ قمري روز ژولين ميلادي روز تاريخ شمسي شمارة ماه
مرگ معاويه 15 رجب 60 7/1969538 21/4/680 شنبه 4 ارديبهشت 59 15370 -
حرکت امام حسين به مکه 28 رجب 60 7/1969551 4/5/680 جمعه 17 ارديبهشت59 15370 -
ورود امام حسين به مکه 3 شعبان 60 7/1969555 8/5/680 سه شنبه 21 ارديبهشت59 15369 -
اعزام مسلم بن عقيل به کوفه 15 رمضان 60 7/1969596 18/6/680 دوشنبه 31 خرداد 59 15368 -
ورود مسلم بن عقيل به کوفه 5 شوال 60 7/1969616 8/7/680 يکشنبه 20 تير 59 15367 -
حرکت امام حسين به کوفه 8 ذيحجه 60 7/1969678 8/9/680 شنبه 20 شهريور59 15365 -
شهادت مسلم بن عقيل 9 ذيحجه 60 7/1969679 9/9/680 يکشنبه 21 شهريور 59 15365 -
به دار زدن ميثم تمار در کوفه 22 ذيحجه 60 7/1969692 22/9/680 شنبه 3 مهر 59 15365 -
شروع سال 61 قمري اول محرم سال 61 7/1969701 1/10/680 دوشنبه 12 مهر 59 15364 -
ورود امام حسين به کربلا 2 محرم61 7/1969702 2/10/680 سه شنبه 13 مهر 59 ""
ورود سپاه اِبن سعد به کربلا 3 محرم 61 7/1969703 3/10/680 چهارشنبه 14 مهر 59 ""
روز تاسوعا 9 محرم 61 7/1969709 9/10/680 سه شنبه 20 مهر 59 ""
عاشورا (شهادت امام حسين) 10 محرم 61 7/1969710 10/10/680 چهارشنبه 21 مهر 59 ""
ورود کاروان اسيران به کوفه 12 محرم 61 7/1969712 12/10/680 جمعه 23 مهر 59 ""
حرکت کاروان اسيران به شام 19 محرم61 7/1969719 19/10/680 جمعه 30 مهر 59 ""
ورود کاروان اسيران به شام 1 صفر سال 61 7/1969730 30/10/680 سه شنبه 11 آبان 59 15363 -
اربعين و روز ورود جابر به کربلا 20 صفر سال 61 7/1969749 18/11/680 يکشنبه 30 آبان 59 ""
وفات حضرت زينب در شام 15 رجب 62 7/1970247 31/3/682 دوشنبه 14 فروردين61 15346 -
قيام مختار ثقفي 14 ربيع الاخر 66 7/1971574 17/11/685 جمعه 29 آبان 64 15301 -
6. روش بررسي تاريخي و روايتي
با استفاده از نقل و قولها و روايتها و همچنين نتايج محاسبات ديگران نيز مي توان به نتايج نسبي دست پيدا کرد. با توضيحي که در مقدمه آمده است، نتايج اين روش بر تاريخهاي محاسباتي منطبق نيستند و اختلاف دارند که امري است طبيعي. ما بعضي از اين نکات را با ذکر منبع در زير آورده ايم :
1.در کتاب ستارگان و کيهان نوردي (انتشارات دانشگاه تهران 1352) صفحة 158، اول محرم سالِ اول هجري قمري برابر با 18 ژوئن سال 622 ميلادي بيان شده است که حدود يکماه عقب تر از محاسبات ما در اين مقاله است (البته محاسباتي نشان مي دهد که اين تاريخ چندان صحيح نمي باشد). بر طبق اين تاريخ اول محرم سال 61 برابر با اول سپتامبر 680 خواهد بود و عاشورا در روز دوشنبه 22 شهريور سال 59 شمسي محاسبه مي شود .
2. در کتاب مشهد الحسين (چاپ شده در حلب سوريه) به نقل از دکتر آستانة اصل، عاشورا مصادف با 26 سپتامبر 681 برابر با 7 مهر ماه سال 60 شمسي در روز پنج شنبه يا جمعه اتفاق افتاده است. که محاسبات نشان مي دهد اين تاريخ بر 10 محرم سال 62 هجري منطبق تر است (البته برابر با روز شنبه 9 مهر 60 نه جمعه 7 مهرماه!) يعني يکسال جلوتر از زمان واقعي در نظر گرفته شده است !
3. در کنکرة بررسي عبرتهاي عاشورا ، مصاديق و ويژگي هاي خواص و عوام (دانشگاه تبريز 20 مهرماه 1377)، از سوي سرهنگ فرهنگي بيان شد که عاشوراي سال 61 هجري قمري برابر با 22 مهرماه سال 59 هجري شمسي بوده است .
4. در کتاب حماسة حسيني (جلد اول صفحة 185) آمده است : عاشوراي آنوقت ظاهرا اواخر خرداد بوده است. که با دلايل علمي اين مقاله، اين تاريخ رد مي شود .
5. در کتاب لهوف علي قتلي الطفوف (صفحة 81) آمده است : حسين در روز سه شنبه سوم ذيحجه و به قولي روز چهار شنبه هشتم ذيحجه سال 60 هجري از مکه خارج شد. اگر ذيحجه 30 روزي باشد در نتيجه عاشورا پنجشنبه ويا دوشنبه خواهد بود(و گرنه اگر ذيحجه 29 روزه باشد، عاشورا چهارشنبه و يا يکشنبه است) .
6. در کتاب لهوف علي قتلي الطفوف (صفحة 85) امام حسين (ع) در روايتي به جنييان مي گويند : شما در روز شنبه که عاشوراست نزد من بيائيد .
7. در کتاب نفس المهموم (اثر شيخ عباس قمي) ترجمه علامه شعراني (در پاورقي با توضيح مترجم) به نقل از حجت الاسلام سلطان زاده، عاشورا را اواسط مردادماه بيان کرده است .
8. در کتاب منتهي الامال (اثر شيخ عباس قمي) صفحة 155، روز تاسوعا برابر با پنجشنبه 9 اُم محرم آمده است .
9. در کتاب منتهي الامال (اثر شيخ عباس قمي) صفحة 147، ورود امام حسين به مکه برابر با پنجشنبه 3 اُم شعبان سال شصت هجري قمري آمده است.در نتيجه عاشورا برابر با روز جمعه (ويا پنجشنبه در صورت 29 روزه بودن رمضان يا شوال سال 60) خواهد بود .
10. از نظر روز هفته بررسي هاي فوق نشان مي دهند که تمام اخبار تاريخي نسبت به محاسبات نجومي سه روز جلوتر از محاسبات مي باشند. که اين احتمال مي رود تصحيح گريکوري در روز هفته نيز تأثير دارد .
7. نتيجه گيري
روشهاي مختلف بکار رفته در اين مقاله نشان مي دهد که محرم سال 61 هجري قمري در تاريخ اول اکتبر سال 680 ميلادي شروع مي شود. و با دلايل کافي، انطباق اين تاريخ با 12 مهر سال 59 هجري شمسي مطابقت دارد.. لذا عاشورا و تاسوعا برابر با 20 و 21 مهرماه خواهد بود. با مطالب بيان شده در قسمت مقدمه، اين نتيجه نمي تواند اختلاف بيش از 5 روز را داشته باشد. درنتيجه با يک برآورد خوب مي توان دريافت که عاشورا و تاسوعا در ابتداي فصل پائيز و در مهرماه اتفاق افتاده است .
- منابع و مأخذ
- فرمولهاي ستاره شناسي براي محاسبه ها: ترجمة محمود لايقي فيروزآبادي، انتشارات آستان قدس رضوي
1368
- تقويم قدس : انتشارات بنياد پژوهشهاي اسلامي آستان قدس رضوي
- ماهنامة نجوم شماره هاي 84 تا 90 انتشارات شرکت زروان
- لهوف علي قتلي الطفوف ترجمة دکتر عقيقي بخشايشي انتشارات دفتر نشر نويد اسلام قم 1381
- مشهد الحسين : دکتر آستانة اصل انتشارات حلب سوريه2002
- حماسة حسيني (جلد اول) : شهيد مرتضي مطهري انتشارات صدرا 1381
- ستارگان و کيهان نوردي انتشارات دانشگاه تهران 1352
- معاني الاخبار شيخ صدوق : ترجمة عبد العلي محمدي شاهرودي انتشارات دارالکتب اسلاميه 1377
- نرم افزارهاي نجومي Hp3planet ، HnSky و MoonCalculator6 و ...
- لوحهاي فشردة منتهي الامال ، حليه المتقين و مفاتيح الجنان از بخش رايانه اي فرهنگستان قرآن کريم
